Aυτοφαγία, ένα Κυτταρικό Θαύμα

Η θεωρία της αυτοφαγίας μιλάει για ένα πραγματικό κυτταρικό θαύμα πλήρους ανανέωσης του οργανισμού. Η ανακάλυψη ότι η ολοκληρωτική νηστεία μπορεί να συνδέεται με την επιτάχυνση της ανανέωσης των ανθρώπινων κυττάρων εξάλλου, έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη παγκόσμια συζήτηση ανάμεσα σε κυτταρολόγους, παθολόγους και διαιτολόγους. Το σοκ της ακραίας νηστείας εμφανίζεται σήμερα σαν ένα είδος αυτοκάθαρσης του οργανισμού από τα περιττά και γηρασμένα κύτταρα, με το σκεπτικό ότι η πίεση και το στρες που προκαλεί η αφαγία εκλαμβάνεται από τους εσωτερικούς μας μηχανισμούς, σαν ένα σήμα αυτοάμυνας και παραγωγής νέας ζωής μέσα μας.

Το μόνο που χρειάζεται να προηγηθεί, για να μην πάρει το σώμα μας το λάθος σήμα ότι «κινδυνεύει», είναι μία προπόνηση διαλειμματικής νηστείας με περιοδικές ημερίσιες αφαγίες (μία φορά την εβδομάδα) πριν από μια περισσότερο γενναία επιδίωξή της. Διαλειμματική νηστεία είναι πολύ απλοϊκά η μέθοδος κατά την οποία «μπορείς 8 ώρες να τρώς ό,τι θες (12:00-20:00) και τις άλλες 16 ώρες να πίνεις απλώς νερό». Το concept της Αυτοφαγίας, όμως, τερματίζει την διαλειμματική νηστεία στα απόλυτα όριά της: την πλήρη αφαγία.

Ο Ιάπωνας κυτταρικός βιολόγος Yoshinori Ohsumi έλαβε τo βραβείο Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας το 2016 για τις ανακαλύψεις του σχετικά με τον τρόπο που ο ανθρώπινος οργανισμός κάνει τη λεγόμενη κυτταρική ανακύκλωση.

Ο Yoshinori Ohsumi, ο κυτταρικός βιολόγος που κέρδισε βραβείο Νόμπελ επειδή εντόπισε τον φυσικό αυτοσυντηρητικό μηχανισμό με τον οποίο ο οργανισμός μας απομακρύνει τα κατεστραμμένα ή δυσλειτουργικά μέρη ενός κυττάρου και ανακυκλώνει άλλα μέρη προς την κατεύθυνση της κυτταρικής επιδιόρθωσης, ήταν σίγουρα μεγάλος λάτρης της Αρχαίας Ελλάδας. Ο Ohsumi εμπνεύστηκε από την αρχαία ελληνική λέξη αυτοφαγία, που σημαίνει τρώω τον εαυτό μου, για να περιγράψει το φαινόμενο κατά το οποίο ο ανθρώπινος οργανισμός κάνει τη λεγόμενη κυτταρική ανακύκλωση. Μια κατάσταση του σώματός μας που μέχρι το 1990 ήταν ως επί το πλείστον άγνωστη στο επιστημονικό κοινό. Είναι μια διεργασία ζωτικής σημασίας καθώς μας απαλλάσσει από τα μη λειτουργικά κυτταρικά, τα οποία είναι υπεύθυνα για την γήρανση, τις αρρώστιες, τον καρκίνο και τις νόσους που επηρεάζουν τις νοητικές μας ικανότητες, όπως η άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ. Έρευνες και κλινικές μελέτες δείχνουν ότι η αυτοφαγία μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στην απώλεια βάρους και στην μακροζωία.

Νηστεία αυτοφαγίας και οφέλη

Η νηστεία αυτή αποτελεί μια διατροφική στρατηγική που περιλαμβάνει την στέρηση φαγητού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα με στόχο την τόνωση της αυτοφαγίας. Κατά τη διάρκεια της ασιτείας, αφού το σώμα μας έχει κάψει μεγάλο μέρος της αποθηκευμένης ενέργειας από υδατάνθρακες με αποτέλεσμα χαμηλά επίπεδα ηπατικού γλυκογόνου, εισερχόμαστε σε κατάσταση κέτωσης, όπου τα λίπη ξεκινούν και διασπώνται για παράγουν ενέργεια στο σώμα. Έτσι μειώνεται δραστικά το σωματικό βάρος, αυξάνεται η καύση του λίπους, βελτιώνεται η ενεργειακή απόδοση των κυττάρων και το σώμα αρχίζει να ανακυκλώνει κατεστραμμένα ή περιττά κυτταρικά συστατικά για να παρέχει ενέργεια και δομικά στοιχεία για νέα κυτταρικά μέρη.

Όμως η αυτοφαγία, σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν είναι ένας διακόπτης on/off. Αντίθετα μοιάζει πολύ περισσότερο με ένα ροοστάτη που φωτίζεται σταδιακά καθώς η διάρκεια της αυτοφαγίας μας αυξάνεται μετά από 16 ώρες νηστείας. Σύμφωνα με κλινικές έρευνες μάλιστα η κατάσταση της αυτοφαγίας μας δεν είναι στο μέγιστο της “φωτεινότητάς” της, μέχρι τουλάχιστον 36 με 72 ώρες μετά τη νηστεία. Όταν μένουμε χωρίς τροφή αξιοποιούμε κάθε πόρο που έχει το σώμα μας για να μας κρατήσει στη ζωή, με τα αποτελέσματα να είναι ωφέλιμα για την μείωση του βάρους. Ένα χρονοδιάγραμμα που δείχνει ακριβώς τα στάδια που περνάει ο οργανισμός κατά τη διάρκεια της αφαγίας είναι περίπου το παρακάτω:

> Στις 4-8 ώρες αφαγίας το σάκχαρο στο αίμα πέφτει

> Στις 12 ώρες αφαγίας, αυξάνεται η ορμόνη HGH, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση της φυσιολογικής δομής του σώματος στους ενήλικες και παίζει ρόλο στο μεταβολισμό

> Στις 16 ώρες, αρχίζει η καύση λίπους

> Στις 18-20 ώρες, αρχίζει η αυτοφαγία

> Στις 36 ώρες, η αυτοφαγία αυξάνεται κατά 300%

> Στις 48 ώρες η HGH αυξάνεται, κι είναι η ώρα το σώμα για τους περισσότερους ανθρώπους να επιστρέψει σταδιακά στην τροφή.

 Πολλοί εξηγούν ότι για την μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της αυτοφαγίας ίσως χρειαστεί να στοχεύσουμε σε μεγαλύτερες νηστείες, διάρκειας 2 έως 4 ημερών (ενδεδειγμένα εντός μίας καλοκαιρινής εποχής).

Δεδομένου ότι η πολυήμερη νηστεία είναι κατανοητό ότι δεν είναι για όλους, είναι ελπιδοφόρο να σημειωθεί ότι πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι οι νηστείες μικρότερης διάρκειας μπορούν επίσης να ξεκινήσουν τη διαδικασία της αυτοφαγίας.

Μια δοκιμή από το Τμήμα Επιστημών Διατροφής, του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ, έδειξε ότι η καθημερινή νηστεία 18 ωρών για λιγότερο από 1 εβδομάδα, θα μπορούσε να αυξήσει τους δείκτες αυτοφαγίας στον οργανισμό.

Ομοίως, πρόσφατη έρευνα του Τμήματος Νεφρών, Ήπατος και Μεταβολικών Παθήσεων, του Νοσοκομείου Παίδων, της Ιατρικής Σχολής Ανόβερου στη Γερμανία δείχνει ότι ένας μήνας νηστείας 17 έως 19 ωρών κάθε μέρα αυξάνει τα σήματα αυτοφαγίας στους ανθρώπους.

Με βάση τις παραπάνω μελέτες ακόμα και μετά από αυτές τις λίγες ώρες νηστείας πολλά από τα οφέλη της αυτοφαγίας μπορούν να επιτευχθούν, όπως: η βελτίωση της κυτταρικής υγείας, η σταθεροποίηση των επιπέδων ενέργειας κατά τη διάρκεια του στρες, η προώθηση της υγιούς απώλειας βάρους και της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, η μείωση της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες, η προστασία από καρδιακές παθήσεις, η υποστήριξη της υγείας του εγκεφάλου και μείωση του κινδύνου για νευροεκφυλιστικές ασθένειες, η ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και της συνολικής μακροζωίας.

Επιπλέον, η αυτοφαγία μπορεί να αποτελέσει ένα πιθανό βοηθητικό μέσο στη θεραπεία του καρκίνου.

Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι η υπερβολική αυτοφαγία μπορεί να σκοτώσει τα κύτταρα της καρδιάς και οι επιστήμονες έχουν συνδέσει την υπερβολική αυτοφαγία με ορισμένα καρδιακά προβλήματα.

Όπως και σε όλα τα πράγματα, η αναζήτηση του μέτρου και η αποφυγή της υπερβολής είναι κι εδώ το ζητούμενο. Η υγεία είναι υπόθεση των κυττάρων μας και είναι περισσότερο μία υπόθεση ισορροπίας παρά μία επίδειξη δύναμης.